جزئیات

نقض حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای

نرم افزار محصولی است که برای تولید آن، نیاز به فکر و اندیشه خلاق و صرف هزینه و زمان به منظور انتشار است. در حال حاضر و با توجه به پیشرفت های حاصله در عرصه علوم رایانه،ای نه تنها متخصصین این علوم بلکه کاربران غیر حرفه ای نیز به سهولت میتوانند به تکثیر غیر مجاز و کپی برداری از نرم افزارها اقدام نمایند از این رو حفاظت و صیانت از حقوق انحصاری پدیدآورندگان اثر، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.
نرم افزار رایانه ای را میتوان نمونه ای بارز از دارایی فکری برشمرد که با وجود ماهیت غیرفیزیکی و ناملموس ،خود کاملاً دارای ارزش اقتصادی است و اگر سازوکارهای حقوقی لازم برای اعمال مالکیت بر این گونه دارایی ها و جلوگیری از استفاده غیر مجاز در آنها طراحی و اجرا نشود عملا امکان شکل گیری و رشد کسب و کارهای مرتبط و در نتیجه صنعت نرم افزار به وجود نخواهد آمد و در پی آن،ظهور خلاقیت های بشری در این زمینه با موانع جدی مواجه خواهد شد. در این راستا وجود قوانینی جامع به منظور صیانت از آثار تولید شده در این حوزه، احساس میگردد بنابراین دستگاه قانون گذاری در ایران نیز درصدد آن برآمد تا با وضع قوانینی که مختص به حوزه نرم افزار می‌باشد زیر ساخت های حقوقی لازم را جهت حمایت همه جانبه از این آثار فراهم سازد در این راستا قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای به عنوان نمونه ای جهت حمایت از مالکیت فکری پس از سالها تلاش و با مشارکت بسیاری از صاحب نظران علوم رایانه ای و حقوق دانان در دی ماه سال ۱۳۷۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و آیین نامه اجرایی آن نیز با چهار سال تأخیر در سال ۱۳۸۳ به تصویب هیأت وزیران رسید.

ارکان تشکیل دهنده جرم:

الف) رکن قانونی
رکن قانونی جرم نقض حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای ماده ۱۳ قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای است.

البته در ارتباط با حمایت از مالکیت فکری قوانین دیگری نیز تصویب گردیده اند؛
همانند قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب ۱۳۱۰
قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب۱۳۴۸
قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات آثار صوتی مصوب ۱۳۵۲
قانون تجارت الکترونیکی مصوب ۱۳۸۲
قانون ثبت
اختراعات طرحهای صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶

ب) رکن مادی

رفتار مرتکب بر اساس ماده ۱۳، شامل هرگونه رفتاری است که منتهی به نقض حقوق مورد حمایت در قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای گردد. حقوق مورد حمایت در این قانون که متعلق به پدید آورنده نرم افزار می باشد مطابق مواد ۱ و ۳ این قانون شامل حقوق مادی و معنوی است. این حقوق عبارتند از: حق نشر ،عرضه، اجرا و به طور کلی حق بهره برداری مادی و معنوی نرم افزار های رایانه ای (ماده۱) و حق متعلق به نام، عنوان و نشان ویژه ای که معرف نرم افزار است(ماده ۳). در واقع رفتار مرتکب شامل مواردی چون نشر، عرضه و اجرا است.


ج) رکن روانی

این جرم از جرایم عمدی است و به سوءنیت عام (عمدمرتکب در نقض حقوق و همچنین آگاهی از تعلق اثر به دیگری) نیاز دارد. با توجه به اینکه جرم موضوع ماده ۱۳، مقید به نتیجه است و نقض یکی از حقوق مادی یا معنوی پدیدآورنده برای تحقق جرم لازم است لذا سوءنیت خاص (قصد نقض حقوق پدیدآورنده) نیز لازم است.